Fonolojik Bozukluklar Nelerdir?
Fonolojik bozukluk, çocuklarda dil gelişiminin bir parçası olarak ortaya çıkan bir konuşma bozukluğudur. Bu bozuklukta birey sesleri, heceleri ya da kelimeleri doğru üretmekte zorlanır. Fonolojik bozukluk genellikle seslerin yanlış yerleştirilmesi, değiştirilmesi veya atlanması gibi hatalarla kendini gösterir.
Fonolojik bozukluk, dilin ses düzenlemesini etkileyen bir sorundur. Bu bozukluğa sahip çocuklar bazı sesleri üretemeyebilir, bazı sesler yerine başka sesler kullanabilir veya sesleri bir hece veya kelime içinde doğru sırada kullanmakta zorluk çekebilirler. Örneğin, "kaşık" yerine "taşıt" veya "top" yerine "pop" demek gibi hatalar yapabilirler.
Fonolojik bozukluk çocuğun iletişim becerilerini etkileyebilir. Çocuklar, arkadaşları veya aile üyeleri tarafından anlaşılamamak veya yanlış anlaşılmak nedeniyle günlük iletişimlerinde zorluklar yaşayabilir. Bu durumun benlik saygısı ve sosyal ilişkiler üzerinde olumsuz etkileri olabilir.
Dil ve konuşma terapisi, fonolojik bozukluğu olan çocuklara yardımcı olmak için etkili bir tedavi yöntemidir. Terapi sürecinde terapist, çocuğun doğru ses üretimini öğrenmesi ve hataları düzeltmesi için çeşitli teknikler ve egzersizler uygular. Ayrıca terapist, çocuğun anlama becerilerini geliştirmek için stratejiler sunar ve ailelere evdeki iletişim ortamında onları desteklemeleri için önerilerde bulunur.
Fonolojik bozukluğu olan çocukların erken müdahale ve düzenli terapi alması önemlidir. Erken terapi, çocuğun konuşma ve dil becerilerini olumlu yönde etkileyebilir ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Terapiye ek olarak, ailelerin günlük yaşamda çocuğun dil gelişimini desteklemek için etkili iletişim stratejileri uygulaması da önemlidir.
Düzeltilebilirler mi?
Fonolojik bozukluklar terimi, bir çocuğun diğer çocukların doğal olarak edindiği ses sistemini ve dilimizin konuşma kurallarını anlamakta güçlük çekmesi anlamına gelir. Bu bozukluklar basit artikülasyon eksikliklerinden daha geniş kapsamlı ve daha karmaşıktır. Basitçe ifade etmek gerekirse, fonolojik bozukluğu olan bir çocuk bir sesi bazı kelimelerde yanlış telaffuz ederken, diğerlerinde net bir şekilde telaffuz edebilir. Örneğin, “kapı” kelimesindeki k sesini net bir şekilde telaffuz edilebilir, ancak “ekmek” kelimesindeki k sesi düşebilir ve “eppek” olarak telaffuz edilebilir. İki veya daha fazla heceli sözcükler daha az heceli olarak telaffuz edilebilir – “ayakkabı- akabı” olarak telaffuz edilebilir. Diğer zamanlarda, tüm ses grupları aynı şekilde yanlış telaffuz edilebilir. Örneğin, çocuk k, t, d, g seslerini t, d olarak telaffuz edebilir: kapı-tapı olur, güneş-düneş olur. Tüm ses gruplarını yanlış telaffuz eden çocuklar, bu sesleri doğru üretmeyi öğrenmek için özel yaklaşımlara ihtiyaç duyarlar.
Bazen fonolojik zorlukları olan bir çocuk kelimenin sonundaki sesleri tamamen çıkarır: “fotoğraf- fotoha” gibi. İlginç olan, bu çocuğun kelimenin sonunda düşürdüğü sesleri, aynı sesler başka kelimelerin başında veya ortasında yer aldığında mükemmel bir şekilde telaffuz edebilmesidir. Dile özgü ek yapılarını doğru telaffuz edememesi dinleyicinin kafasında soru işaretleri oluşturabilir. Bu kelimelerdeki son sesler, iletişim kurarken dinleyiciye önemli bilgiler sağlar.
Dil ve konuşma terapistleri (DKT), yakın klinik gözlemlerin yanı sıra standartlaştırılmış konuşma değerlendirmelerini kullanarak fonolojik bozuklukları teşhis edebilir. Bununla birlikte, DKT'ler fonolojik bozuklukları artikülasyon gecikmeleri ve oral-motor zayıflıklarla birlikte teşhis edebilirler. Bu sorunların derecesi veya kapsamı, tek tek veya toplu olarak hafif, hafif, orta veya şiddetli olarak nitelendirilebilir. Bu sorunların doğasını ve derecesini anlamak, DKT'nin tedavide en etkili olacak terapi yaklaşımlarını belirlemesine yardımcı olur.
Fonolojik Bozukluğu Olan Çocuk İçin Terapi
Tanı konulduktan sonra ve terapiye başlamadan önce, DKT çocuğun kelimeleri bir araya getirme şeklini analiz eder. DKT konuşma hatalarının örüntüsüne bakacak ve şunları belirleyecektir:
DKT çocuğun hata kalıplarını tanımlayıp analiz ettikten sonra, çocuk için hedefler ve bir tedavi planı geliştirebilir.
Fonolojik bozukluğu olan bir çocuk, daha sonra okumayı veya hecelemeyi öğrenirken sorun geliştirme riski daha yüksektir ve potansiyel olarak diğer öğrenme güçlükleri için risk altındadır. DKT çocuğunuza fonolojik bir sorun teşhisi koyarsa, konuşma terapisine uzun vadeli bir bağlılık olasılığına hazırlıklı olun. Kelimeleri doğru telaffuz etmeye çalışmak dışındaki faaliyetlere önemli ölçüde zaman harcanabilir ki bu da ebeveynler için sinir bozucu ve kafa karıştırıcı olabilir.
Konuşma terapisinin uzun vadeli faydaları oldukça fazladır. Birçok çocuk birkaç yıl içinde ya da çok daha kısa sürede normal konuşmayı öğrenecektir... Tabii ki bozukluklarının ciddiyetine ve olgunluklarına bağlı olarak. Fonolojik sorunların düzeltilmesi, okuma ve heceleme becerilerinin gelişmesiyle sonuçlanabilir; ancak bu her zaman böyle olmayabilir... Yine sorunun ciddiyetine ve fonolojik bozukluğun diğer engellerle birlikte bir teşhisin parçası olup olmadığına bağlı olarak. En iyi senaryoya göre, çocuk daha sonra sadece bir veya iki sesi telaffuz etmekte zorluk çekebilir. Daha sonra çocuk, DKT'nin çocuğun terapi hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmaya devam edeceği, yeni hedefler belirleyeceği ve yeni bir tedavi planı geliştireceği bir artikülasyon bozukluğuna sahip olarak yeniden değerlendirilebilir.
Fonolojik bozukluğu olan çocuklar olgunlaştıkça, çoğu ses hatalarının başkalarıyla iletişim üzerindeki etkilerini anlamaya başlar ve bunları düzeltmek için daha çok çalışırlar. Sürekli terapi, teşvik ve destekle fonolojik hatalar düzeltilebilir ve çocuk başkalarıyla akıcı ve kendinden emin bir şekilde iletişim kurabilir.
